Devalüasyon Kapıda Olursa: Türkiye Ekonomisinde Neler Değişir?
Sabah işe gitmek için evden çıktınız. Yolda benzin almak için uğradığınız istasyonda fiyatların bir günde değiştiğini fark ediyorsunuz. Markete uğradığınızda dün 50 liraya aldığınız peynirin bugün 60 lira olduğunu görüyorsunuz. Akşam evde internetten baktığınızda, çeyrek altının fiyatı bir haftada 500 lira artmış. İşte bu manzara, devalüasyonun hayatımıza dokunan en sade hali.
Sabah işe gitmek için evden çıktınız. Yolda benzin almak için uğradığınız istasyonda fiyatların bir günde değiştiğini fark ediyorsunuz. Markete uğradığınızda dün 50 liraya aldığınız peynirin bugün 60 lira olduğunu görüyorsunuz. Akşam evde internetten baktığınızda, çeyrek altının fiyatı bir haftada 500 lira artmış. İşte bu manzara, devalüasyonun hayatımıza dokunan en sade hali.
Döviz ve Altın: Güvenli Limanlara Kaçış
Devalüasyonun ilk etkisi döviz kurlarında görülür. Dolar ve euro hızla yükselir. Vatandaşın ilk refleksi, tasarruflarını döviz ve altına çevirmek olur. Özellikle altın, Türk halkı için geleneksel bir güvenli limandır. Dövizdeki yükseliş altını da yukarı taşır, çeyrek altın fiyatı kısa sürede dudak uçuklatan seviyelere gelir.
Faizler: Enflasyona Karşı Sert Bir Silah
Kur artışı ithalatı pahalı hale getirir, bu da enflasyonu körükler. Enflasyonu kontrol altına almak için Merkez Bankası faiz artırma yoluna gider. Ancak yükselen faizler, kredi maliyetlerini artırır. Yatırım yapmak, üretimi büyütmek ve ev almak daha zor hale gelir.
Konut Fiyatları: Hem Maliyet Hem Talep Baskısı
Konut sektörü devalüasyondan iki yönden etkilenir:
1. Maliyet etkisi: İthal girdilere bağlı inşaat malzemeleri kur artışıyla pahalılaşır. Demirden çimentoya kadar maliyet yükselir, konut fiyatları artar.
2. Talep etkisi: Vatandaş, parasını korumak için gayrimenkule yönelir. Talep artışı fiyatları bir kat daha şişirir.
Sonuçta konut fiyatları yükselir; ama faizler de arttığı için orta sınıfın ev alabilmesi iyice zorlaşır. Yani fiyat yükselir, alıcı bulmak ise zorlaşır.
Günlük Hayat: Cebimize Dokunan Etkiler
Devalüasyon, market raflarından akaryakıt pompalarına kadar her yere yansır. Üretim ve lojistik maliyetleri arttıkça, tüketici fiyatları da yükselir. Maaşlar aynı hızda artmadığı için alım gücü düşer. En büyük yükü yine dar gelirli kesimler taşır.
Kısa Vadeli Kazanç mı, Uzun Vadeli Risk mi?
Teorik olarak devalüasyon ihracatı artırabilir, cari açığı kapatabilir. Ancak Türkiye’nin enerji ve ara mal ithalatına bağımlı yapısı, bu kazanımları sınırlı kılar. Kalıcı çözüm, üretimde çeşitlilik, katma değerli ihracat ve enerji bağımlılığını azaltmaktır.
Son Söz
Devalüasyon, kısa vadede bir çözüm değil, daha çok sancılı bir süreçtir. Döviz yükselir, altın parıldar, faizler artar, konut fiyatları şişer. Ama halkın alım gücü düşer. Türkiye’nin gerçek çıkışı, üretim ve teknolojideki bağımsızlığını artırmaktan geçiyor.
Gülhan Özcan
Ekonomist